Warto wiedzieć - błonica

 Co to jest błonica?
 Błonica, określana też jako dyfteryt, krup lub dławiec, jest ostrą i ciężką chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterie zwane maczugowcami błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae), które wytwarzają silną toksynę, zwaną toksyną błoniczą. Oprócz maczugowców błonicy, chorobę tę mogą wywoływać dwa inne gatunki maczugowców: Corynebacterium ulcerans i Corynebacterium pseudotuberculosis, również mające zdolność wytwarzania toksyny błoniczej.
 Do zakażenia maczugowcami błonicy dochodzi drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzielinami osoby chorej lub nosiciela, a także poprzez przedmioty z ich otoczenia. Głównym źródłem zakażenia jest człowiek. Natomiast do zakażenia bakteriami wywołującymi błonicę może dojść przez kontakt z zakażonymi zwierzętami, takimi jak koty, psy i konie.
 Okres wylęgania choroby wynosi 1-7 dni, ale zazwyczaj jest to 2-5 dni.
 Przed wprowadzeniem powszechnych szczepień przeciw błonicy choroba ta budziła ogromny lęk i nazywana była „duszącym aniołem” ponieważ pociągała za sobą śmierć tysięcy dzieci. Nazwa „duszący anioł” wskazuje na jedną z przyczyn śmierci, którą jest uduszenie na skutek zamknięcia światła dróg oddechowych przez narastające w gardle martwicze pseudobłony (o wyglądzie „skrzydeł anioła”) oraz obrzęk szyi wynikający ze znacznego powiększenia węzłów chłonnych szyjnych.
 Jakie są objawy błonicy?
 Początek choroby objawia się zazwyczaj bólem gardła, gorączką 38°C lub wyższą, dreszczami, bólem głowy, uczuciem zmęczenia, chrypą, może występować również kaszel.
 Następnie na błonach śluzowych dróg oddechowych – najczęściej gardła, ale także nosa, krtani i tchawicy – tworzą się charakterystyczne szare lub białe pseudobłony martwicze. Pseudobłony te silnie przylegają do powierzchni błon śluzowych, a przy próbie oderwania krwawią. Powiększają się węzły chłonne szyjne, pojawia się obrzęk szyi tworzący tzw. byczą szyję, szyję prokonsula, szyję Nerona. Na skutek narastania pseudobłon oraz znacznego powiększenia węzłów chłonnych dochodzi do zwężenia światła gardła i krtani, co powoduje trudności w przełykaniu oraz może powodować trudności w oddychaniu.
 Wytwarzana przez maczugowce toksyna błonicza przenika do krwiobiegu i wszystkich narządów. Powoduje uszkodzenie mięśnia sercowego i jego zapalenie, zaburzenia przewodnictwa i możliwość bloku serca, a także powikłania neurologiczne, najczęściej w postaci porażenia podniebienia i tylnej ściany gardła, które objawia się zwracaniem pokarmów i płynów nosem, oraz porażenia mięśni gałkoruchowych. Możliwe są również porażenia kończyn i mięśni twarzy.
 Jak poważne mogą być objawy błonicy?
Błonica jest chorobą zagrażającą życiu. Zgon pacjenta może nastąpić w wyniku:

• uduszenia na skutek zamknięcia światła dróg oddechowych przez narastające w gardle martwicze pseudobłony oraz obrzęk szyi wynikający ze znacznego powiększenia węzłów chłonnych szyjnych, lub też w następstwie paraliżu mięśni oddechowych, będącego efektem działania toksyny błoniczej,
• zatrzymania akcji serca jako efektu działania toksyny błoniczej, która powoduje zapalenie mięśnia sercowego, jego uszkodzenie oraz zaburzenia przewodzenia impulsów.

Ponadto, do powikłań w przebiegu choroby należy zaliczyć uszkodzenia nerwów i związane z nimi objawy:

• w pierwszym lub drugim tygodniu choroby – porażenie podniebienia i tylnej ściany gardła, które objawia się zwracaniem pokarmów i płynów nosem,
• od drugiego do czwartego tygodnia choroby – porażenie mięśni poruszających gałką oczną (np. nagle pojawiający się zez lub zaburzenie ostrości pola widzenia),
• do trzech miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów choroby może pojawić się zapalenie nerwów obwodowych objawiające się osłabieniem lub paraliżem kończyn.

 Uszkodzenie mięśnia sercowego rozwija się u 10-25% chorych (chociaż u 60% mogą pojawić się łagodne objawy zapalenia mięśnia sercowego), a powikłania neurologiczne u 75% chorych na błonicę.

 O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw błonicy są dostępne w Polsce?
 W Polsce są dostępne:
    szczepionki monowalentne dla:

• dzieci i młodzieży (D),
• dorosłych (d).

    Rozróżnienie szczepionki przeciw błonicy jako „d” i „D” wynika ze zróżnicowanej zawartości substancji czynnej (toksoidu błoniczego). Monowalentną szczepionkę przeciw błonicy stosuje się u osób z przeciwwskazaniami do szczepień szczepionką Td lub niedawno uodpornianych przeciw tężcowi.
    szczepionki dwuwalentne dla:

• dzieci do 7 r. ż. z przeciwwskazaniami do szczepień szczepionką przeciw krztuścowi (DT),
• młodzieży i dorosłych (dT).

    szczepionki skojarzone DTP – przeciwko błonicy (D), tężcowi (T) i krztuścowi (z pełnokomórkowym (wP) lub bezkomórkowym (aP) krztuścem) do stosowania dla dzieci.
    szczepionki skojarzone DTP [z komponentem błoniczym (D), tężcowym (T) oraz krztuścowym pełnokomórkowym (P) lub bezkomórkowym (aP)], które kojarzy się z komponentami Hib, polio, wzw B do stosowania dla dzieci.
   szczepionki skojarzone dTap [z obniżoną zawartością komponentu błoniczego (d), komponentem tężcowym (T) oraz obniżoną zawartością bezkomórkowego komponentu krztuścowego (ap)] do stosowania dla młodzieży i dorosłych.
 Dlaczego warto szczepić się przeciw błonicy?
 U nieuodpornionych osób błonica może mieć bardzo ciężki przebieg. W czasach, kiedy nie było szczepionek, błonica często prowadziła do licznych powikłań i zgonów chorych dzieci. Obecnie jest możliwe skuteczne leczenie błonicy. Powikłania występują najczęściej z powodu zbyt późno podjętego leczenia.
 Badania dowodzą, że w celu uzyskania pełnej ochrony przed chorobą, konieczne jest zastosowanie dawek przypominających również u dorosłych.
Od 7 roku życia zaleca się stosowanie dawek o zmniejszonej zawartości substancji czynnej (d). Udowodniono, że u starszych dzieci i dorosłych podanie normalnej dawki (D) w przypominającym szczepieniu, prowadzi często do niepożądanych odczynów poszczepiennych.
 Kolejna dawka szczepionki przeciw błonicy pozwala utrzymać odpowiednią ilość przeciwciał, zapewniających ochronę przed zachorowaniem na okres 10 lat . Niezastosowanie przypominającej dawki szczepionki przez dorosłą osobę prowadzi do zanikania odporności przeciw błonicy. Badania wskazują, że średnio 50% dorosłych posiada poziom przeciwciał, który chroni przed zachorowaniem na błonicę.
 Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw błonicy?
 Szczepionka skojarzona przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi (DTP) jest podawana podskórnie lub domięśniowo. Może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami w postaci skojarzonego preparatu lub osobno – wstrzyknięcie powinno być wykonane w inne miejsce.
 Dzieci
 Według kalendarza szczepień każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki DTP w 2, 3-4 , 5-6 i 16-18 miesiącu życia (szczepienie podstawowe) oraz dawką przypominającą w 6 roku życia.
 Młodzież
 Zgodnie z kalendarzem szczepień szczepionkę przeciw błonicy w skojarzeniu ze szczepionką przeciw tężcowi i krztuścowi (dTap) podaje się w wieku 14 lat jako szczepienie obowiązkowe.
 Dorośli
 Zgodnie z kalendarzem szczepień szczepionkę przeciw błonicy w skojarzeniu ze szczepionką przeciw tężcowi (dT) podaje się w wieku 19 lat jako szczepienie obowiązkowe.
 Osobom dorosłym zalecane są pojedyncze dawki przypominające szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (dTap) co 10 lat.

  Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl