Warto wiedzieć - tężec


 O chorobie
 Co to jest tężec?
 Tężec jest chorobą zakaźną układu nerwowego, spowodowaną działaniem toksyny tężcowej (neurotoksyny) wytwarzanej przez laseczki tężca (z łac. Clostridium tetani). Po przedostaniu się do rany bakterie produkują neurotoksynę, która blokuje zakończenia nerwowe. W konsekwencji może dojść do nadwrażliwości na bodźce, porażenia mięśni oraz zgonu.
Okres wylęgania choroby wynosi od 3 dni do 3 tygodni (średnio 8 dni).
 Laseczki tężca występują powszechnie, w glebie, kurzu, wodzie oraz w przewodzie pokarmowym zwierząt. Charakteryzują się wytwarzaniem zarodników, które są wyjątkowo odporne na niekorzystne warunki środowiska.
 Wrotami zakażenia mogą być drobne, prawie niewidoczne skaleczenia i otarcia naskórka nie wymagające pomocy lekarskiej. Zanieczyszczenie rany kurzem, brudem, ziemią lub odchodami zwierząt może doprowadzić do zakażenia laseczkami tężca lub ich zarodnikami. Największe ryzyko zachorowania dotyczy zakażenia ran zmiażdżonych, tłuczonych, kłutych oraz rozległych odmrożeń i oparzeń. Do zakażenia i zachorowania może prowadzić poród lub poronienie przy nie zachowaniu zasad higieny.
 Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi zakażenia są beztlenowe warunki, które występują w obrębie rany/skaleczenia.
 Jakie są objawy tężca u osób dorosłych?
Postać uogólniona stanowi 80% przypadków tężca.
Początkowo występują mało charakterystyczne objawy:

  • uczucie rozbicia,
  • bezsenność,
  • bóle głowy,
  • zdenerwowanie,
  • pocenie,
  • zaczerwienienie twarzy.

 Natomiast typowymi objawami postaci uogólnionej są skurcze mięśni, prowadzące do: 

  • szczękościsku – kurczy obejmujących stopniowo mięśnie karku, klatki piersiowej, grzbietu i kończyn;
  • napadowego „prężenia”, trwającego 5-10 sekund wywoływanego bodźcami zewnętrznymi, tj.: hałas i dotyk (typowy obraz objawów to: zaciśnięte zęby, szyja i plecy wygięte ku tyłowi w postaci łuku, napięty brzuch, wyprostowane kończyny dolne);
  • porażenia mimicznych mięśni twarzy, czyli tzw. sardonicznego śmiechu (twarz z wysuniętym ryjkiem, przymkniętymi oczami i pomarszczonym czołem),
  • zaburzeń ciśnienia tętniczego krwi, krążenia obwodowego oraz napadów potliwości.

 Postać miejscowa tężca występującą rzadko. Przejawia się ona:

  • wzmożonym napięciem mięśni,
  • prężeniami w obszarach bezpośrednio sąsiadującymi z miejscem zranienia, np. tężec głowy i szyi wiąże się z porażeniami mięśni żwaczy, twarzy oraz zaburzeniami funkcji nerwów czaszkowych.

Postać tego rodzaju jest łagodna i zwykle wiąże się z niską śmiertelnością.

 O szczepionce
 Jakie rodzaje szczepionek przeciw tężcowi są dostępne w Polsce?
Szczepionki przeciw tężcowi należą do grupy szczepionek inaktywowanych.
Szczepionka przeciw tężcowi zawiera toksoid tężcowy (inaczej anatoksynę). Toksoid tężcowy jest otrzymywany z toksyny tężcowej izolowanej z hodowli bakterii tężca Clostridium tetani , następnie pozbawiana zjadliwości (inaktywowana) pod wpływem działania formaldehydu oraz wysokiej temperatury. W skład szczepionki wchodzi również adiuwant- wodorotlenku glinu.
 Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów szczepionek przeciw tężcowi:
szczepionki monowalentne (T) dla:

  • – dzieci z przeciwwskazaniami do szczepień szczepionkami skojarzonymi (szczepienie podstawowe),
  • – dorosłych wcześniej nieszczepionych w schemacie podstawowym,
  • – osób zranionych ze wskazaniami indywidualnymi, gdy ostania dawka szczepionki tężcowej została podana nie wcześniej niż po 5 latach od ostatniego szczepienia;

szczepionki skojarzone dwuwalentne (DT lub dT) dla: 

  • – dzieci w wieku 6 lat z przeciwwskazaniami do szczepień szczepionką przeciw krztuścowi, 
  • – osób ≥19 lat (szczepionka dT); 

szczepionki skojarzone (DTwP przeciw błonicy (D), tężcowi (T) i krztuścowi (z pełnokomórkowym składnikiem krztuśca-wP)

  • – u dzieci w 2, 3-4, 5 oraz 16-18 miesiącu życia, a także 6 roku życia;

szczepionki skojarzone DTaP przeciw błonicy (D), tężcowi (T) i krztuścowi (z bezkomórkowym składnikiem krztuśca (aP), mogą występować w postaci skojarzonej ze składnikami Hib, polio, wzwB.
 Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw tężcowi? 
 Dzieci
 Zgodnie z obowiązkowym Programem Szczepień Ochronnych każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki DTP w 2, 3-4 , 5 i 16-18 miesiącu życia (szczepienie podstawowe) oraz dawkami przypominającymi w 6 roku życia (szczepionka DTaP) oraz 14 roku życia (szczepionka dT lub jako zalecane szczepienie dTap). Powyższy schemat szczepień ma na celu uzyskanie trwałej odporności.
 Dorośli
 Zgodnie z obowiązkowym Programem Szczepień Ochronnych szczepionka przeciw tężcowi w skojarzeniu ze szczepionką przeciw błonicy (dT) powinna zostać podana osobom w wieku 19 lat.
 Osoby dorosłe, które w przeszłości nie były szczepione lub nie mają udokumentowanych szczepień powinny zostać zaszczepione 3 dawkami szczepionki w schemacie pierwsze dwie dawki w odstępie 4-6 tygodni, a trzecia dawka po 6-12 miesiącach.
 Osobom dorosłym zalecane są przypominające szczepienia przeciw tężcowi, raz na 10 lat najlepiej szczepionką dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi) lub inną szczepionką ze składnikiem tężca.

  Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl


Tężec