Warto wiedzieć - covid-19


  O chorobie
 Co to jest COVID-19?
 COVID-19 jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus SARS-CoV-2. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, a czasami także przez kontakt ze skażoną powierzchnią.
 Wirus SARS-CoV-2 należy do grupy betakoronawirusów i jest spokrewniony z innymi koronawirusami występujących szeroko w świecie zwierzęcym. Od początku XXI wieku, znane są dwa przypadki, w których koronawirusy przeszły ze świata zwierzęcego na ludzi, wywołując zagrożenie zdrowia publicznego. W 2002 roku wybuchła epidemia zespołu ostrej niewydolności oddechowej SARS w południowo-wschodniej Azji, która szybko rozprzestrzeniała się na inne kontynenty i wygasła w 2004 roku z nieznanych powodów. W 2012 roku w Arabii Saudyjskiej wykryto nowy typ koronawirusa powodującego bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej MERS, występujący głównie w krajach Bliskiego Wschodu wśród osób mających kontakt z wielbłądami. Obydwa ww koronawirusy wywoływały ciężkie objawy, często kończące się śmiercią zakażonych. Wirus SARS-CoV-2 pojawił się w pod koniec 2019 roku w populacji ludzkiej całkowicie podatnej na zakażenie i idealnie dostosował się do organizmu ludzkiego, wywołując błyskawicznie szerzącą się pandemię.
 Po przedostaniu się do organizmu człowieka, wirus SARS-CoV-2 zakaża komórki posiadające receptory białka ACE2, czyli enzymu konwertującego angiotensynę typu II. Receptory te są „przepustką” wirusa do komórek ludzkich, dzięki którym może on wniknąć do komórek i zmuszać je do produkcji milionów swoich kopii i lawinowego zakażenia kolejnych komórek. Receptory ACE2 występują w nabłonku dróg oddechowych, w płucach, sercu, naczyniach krwionośnych, nerkach, wątrobie oraz w nabłonku przewodu pokarmowego.
Jak bardzo zakaźny jest wirus SARS-CoV-2?
COVID-19 jest mniej zaraźliwy niż grypa, jednak głównym problemem jest długi okres zakaźności. Okres wylęgania wynosi 2-14 dni (średnio 5-6 dni).
 Wirus SARS-CoV-2 przenosi się:

  • drogą kropelkową razem z wydzieliną z dróg oddechowych: podczas kaszlania, wydmuchiwania nosa, mówienia,
  • drogą powietrzną wraz z aerozolem wydychanym przez chorego lub podczas procedur medycznych, np. intubacji,
  • przez kontakt bezpośredni, podanie dłoni, uścisk, itp.,
  • pośrednio, przez kontakt z powierzchnią skażoną wydzieliną chorego,

 Osoba zakażona może zarażać innych zanim jeszcze pojawią się objawy choroby, tj.:

  • dorosły chory może być źródłem zakażenia dla innych 1-3 dni przed wystąpieniem objawów choroby,
  • chory z łagodnymi objawami może zakażać innych do 3 tygodni od wystąpienia objawów,
  • chory z ciężkimi objawami może zakażać innych znacznie dłużej niż 3 tygodnie od wystąpienia objawów,
  • zakażony bezobjawowy może zakażać przez okres 1-2 tygodni po zakażeniu.

 Jeden chory zaraża średnio 2-3 osoby z bliskiego otoczenia.

  Jakie są objawy COVID-19?
 Objawy COVID-19 są zbliżone do innych infekcji układu oddechowego i postawienie diagnozy wymaga wykonania badań laboratoryjnych. Najczęściej u zakażonych pacjentów obserwuje się:

  • gorączkę,
  • suchy kaszel,
  • ból gardła,
  • uczucie zmęczenia lub osłabienia.

 Rzadziej występują:

  • bóle mięśniowe,
  • biegunka,
  • zapalenie spojówek,
  • ból głowy,
  • utrata węchu lub smaku,
  • wysypka lub odbarwienia na palcach rąk lub stóp.

 W ciężkim przebiegu COVID-19 mogą wystąpić:

  • duszność,
  • ból/uczucie nacisku w klatce piersiowej,
  • zaburzenia mowy (afazja), zaburzenia ruchowe.

 Co to jest PIMS?
 Wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19 (PIMS, pediatric inflammatory multisystem syndrome) lub MIS-C (multisystem inflammatory syndrom in children) oraz postać występująca u dorosłych (adults)- MIS-A jest późnym powikłaniem bezobjawowego lub objawowego zakażenia SARS-CoV-2, występującym po około 4 tygodniach od zakażenia. U podłoża PIMS leży dysregulacja immunologiczna prowadząca do nasilonego stanu zapalnego, obejmującego wiele narządów. Dzieci z PIMS wymagają leczenia szpitalnego, stosowania leków immunomodulujących, a niejednokrotnie intensywnej terapii. PIMS polega na uogólnionym stanie zapalnym, który uszkadza różne tkanki i narządy, czego skutkiem są typowe objawy: wysoka gorączka i uszkodzenia różnych narządów. PIMS może prowadzić do rozwoju powikłań sercowych ( w tym głównie ostrego zapalenia mięśnia sercowego) lub wstrząsu. Do najczęstszych trwałych powikłań choroby należą tętniaki tętnic wieńcowych , które mogą wystąpić niezależnie od ciężkości przebiegu choroby.
 Częstość występowania przypadków PIMS szacowana jest na 1/3000 dzieci zakażonych SARS-Cov-2.
Śmiertelność PIMS w krajach Europy Zachodniej i Stanach Zjednoczonych wynosi 2%.
 Pierwsze przypadki PIMS stwierdzono w Polsce w maju 2020 roku. Od października 2020 roku obserwowano znaczne zwiększenie liczby przypadków tej choroby, co odzwierciedlało zwiększona zapadalność na zakażenie SARS-CoV-2 w populacji dziecięcej.
 Wykazano wysoką skuteczność szczepień przeciw COVID-19 w profilaktyce PIMS u nastolatków. Z badania Zambrano L.D. i wsp. (2022) wynika, że korzyści ze szczepienia przeciw COVID-19 u dzieci i młodzieży są większe niż wyjściowo oceniano. Szczepionka zapobiega powikłaniom po COVID-19 w postaci PIMS u dzieci w wieku 12-18 lat w 91 %. Wykazano, że 95% młodzieży hospitalizowanej z powodu PIMS i 100% pacjentów w stanie krytycznym wymagających podtrzymywania życia nie była zaszczepiona przeciw COVID-19. 39% niezaszczepionych pacjentów z PIMS wymagało podłączenia do aparatury podtrzymującej życie. Żadna osoba w wieku 12-18 lat zaszczepiona dwoma dawkami, u której wystąpił PIMS nie wymagała podłączenia do aparatury podtrzymującej życie.

 Jak poważne mogą być objawy COVID-19?
COVID-19 jest nową chorobą i wiedza dotycząca szczególnie długoterminowych skutków zakażenia jest nadal niepełna. Większość zakażonych przechodzi chorobę łagodnie, aczkolwiek są opisywane długoterminowe powikłania nawet wśród osób, które łagodnie przeszły infekcję.
U ok. 5 % osób objawy (m.in. zmęczenie, bóle głowy, duszność lub zaburzenia węchu) mogą się utrzymywać ponad 8 tygodni po wystąpieniu objawów.
Osoby starsze oraz osoby z chorobami towarzyszącymi mają podwyższone ryzyko ciężkiego przebiegu oraz wystąpienia powikłań w przebiegu COVID-19. Wiele z tych powikłań może być związana ze zjawiskiem zwanym „burzą cytokinową”, kiedy to infekcja wirusowa stymuluje nasz własny układ odpornościowy do wywołania ogólnoustrojowego stanu zapalnego, niszczącego narządy wewnętrzne, często prowadząc do zgonu.
 Dotąd opisano następujące powikłania COVID-19:

  • zapalenie płuc często prowadzące do ostrej niewydolności oddechowej, kiedy to płuca są zalane płynem w wyniku procesu zapalnego i nie są w stanie dostarczać tlenu do organizmu i odprowadzać dwutlenku węgla (uszkodzenia mogą być trwałe),
  • trwałe uszkodzenie mięśnia sercowego, które może zwiększać ryzyko wystąpienia niewydolności serca lub innych powikłań sercowych; m.in. zapalenie mięśnia sercowego,
  • uszkodzenie nerek,
  • wysypka, wypadanie włosów,
  • powikłania neurologiczne – udar, drgawki, zespół Guillaina-Barrégo, zwiększone ryzyko rozwoju choroby Parkinsona i choroby Alzheimera; problemy ze snem, zaburzenia poznawcze (np. problemy z koncentracją, problemy z pamięcią),
  • incydenty zakrzepowo-zatorowe, takie jak zator tętnicy płucnej, zawał serca, udar,
  • problemy psychiczne – zespołu stresu pourazowego, depresja i zaburzenia lękowe.

 Gdzie i jak często COVID-19 występuje na świecie?
 Zakażenia wirusem SARS-CoV-2 zostały po raz pierwszy zidentyfikowane u ludzi w listopadzie 2019 roku. Kilka czynników spowodowało, że nowy wirus wywołał pandemię i sytuację kryzysową we wszystkich krajach świata. Po pierwsze, nowy wirus idealnie dostosował się do ludzkiego organizmu i z łatwością szerzy się drogą kropelkową, kontaktową i w mniejszym stopniu – powietrzną. Po drugie, stosunkowo łagodne, często bezobjawowe zakażenia wraz z bardzo długim okresem zakaźności, utrudniają wykrywanie ognisk zakażeń oraz śledzenie kontaktów. Po trzecie, bezprecedensowa globalizacja, natężenie ruchu lotniczego oraz zagęszczenia ludności w wielu regionach świata, stworzyły idealne warunki do błyskawicznego rozprzestrzeniania się zakażeń nowym koronawirusem na całym świecie.
 Według stanu z 01.02.2022 roku, Światowa Organizacja Zdrowia zarejestrowała ponad 380 milionów potwierdzonych zachorowań oraz 5,7 milionów zgonów z powodu COVID-19. Ocenia się, że rejestrowanych jest mniej niż 1 na 10 zakażeń wirusem SARS-CoV-2 ze znacznymi różnicami pomiędzy krajami. Nie jest też rejestrowanych wiele zgonów które są bezpośrednio lub pośrednio związane z pandemią. Rejestrowana śmiertelność z powodu COVID-19 waha się w poszczególnych krajach od 0,1 do ponad 10 %, w zależności od kryteriów testowania oraz dostępu do służby zdrowia.
Z nielicznymi wyjątkami, tygodniowa liczba rejestrowanych zachorowań na poziomie globalnym, wzrasta nieustannie od początku pandemii. W początkowej fazie, liczba rejestrowanych zachorowań zwiększyła się od ok 20 tys. na początku marca do 500-700 tys. w kwietniu-maju 2020 roku. Następnie zanotowano wzrost do 1,5-2 milionów zachorowań tygodniowo w okresie od lipca do września 2020 r., po czym odnotowano 4-5 milionów zachorowań tygodniowo w listopadzie-grudniu 2020 roku. Na półkuli północnej, gdzie obserwuje się obecnie większość zachorowań, typowy sezon grypowy wykazuje największe nasilenie w styczniu i lutym. Wtedy warunki klimatyczne najbardziej sprzyjają szerzeniu się zakażeń drogą kropelkową. W związku z tym eksperci oczekują kolejnej fali wzrostów liczby zachorowań SARS-CoV-2 w najbliższych tygodniach.
Należy pamiętać, że nadal 80-90% społeczeństw nie zetknęła się z wirusem i jest podatnych na zakażenie. Pandemia będzie trwała dopóki ponad 85% społeczeństwa nie uodporni się drogą naturalną (przechorowanie) lub sztuczną (zaszczepienie). Po przekroczeniu tego progu odporności zbiorowiskowej, COVID-19 stanie się jedną z sezonowych chorób, z którą służby sanitarne będą walczyć jak z dziesiątkami innych chorób zakaźnych ludzi.

 Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw COVID-19?
 Szczepionki przeciw COVID-19 mogą być podawane:
• dzieciom w wieku od ukończenia 5 lat, nastolatkom i dorosłym.
 Szczepionka mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech)

  • osobom w wieku ≥5 lat,
  • szczepienie podstawowe: 2 dawki podawane w odstępie trzech tygodni,
  • pierwsza dawka przypominająca: co najmniej 3 miesiące od zakończenia podstawowego szczepienia u osób w wieku ≥12 lat,
  • druga dawka przypominająca: co najmniej 4 miesiące od podania pierwszej dawki przypominającej u osób w wieku ≥60 lat.

 Szczepionka mRNA Spikevax (Moderna)

  • osobom w wieku ≥6 lat,
  • szczepienie podstawowe: 2 dawki podawane w odstępie 28 dni,
  • pierwsza dawka przypominająca: co najmniej 3 miesiące od zakończenia podstawowego szczepienia u osób w wieku ≥12 lat,
  • druga dawka przypominająca: co najmniej 4 miesiące od podania pierwszej dawki przypominającej u osób w wieku ≥60 lat.

 Szczepionka wektorowa Vaxzevria (AstraZeneca)

  • osobom w wieku ≥18 lat,
  • szczepienie podstawowe: 2 dawki podawane w odstępie od 4 do 12 tygodni (od 28 do 84 dni),
  • pierwsza dawka przypominająca: co najmniej 3 miesiące od zakończenia podstawowego szczepienia; jako dawka przypominająca podawana jest dawka szczepionki mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech) lub Spikevax (Moderna),
  • druga dawka przypominająca: co najmniej 4 miesiące od podania pierwszej dawki przypominającej u osób w wieku ≥60 lat, podawana jest dawka szczepionki mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech) lub Spikevax (Moderna).

 Szczepionka wektorowa COVID-19 Vaccine Janssen

  • osobom w wieku ≥18 lat,
  • szczepienie podstawowe: 1 dawka szczepionki,
  • pierwsza dawka przypominająca: co najmniej 2 miesiące od zakończenia podstawowego szczepienia u osób w wieku ≥18 lat; jako dawka przypominająca może być podana dawka szczepionki COVID-19 Vaccine Janssen lub szczepionki mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech) lub Spikevax (Moderna), 
  • druga dawka przypominająca: co najmniej 4 miesiące od podania pierwszej dawki przypominającej u osób w wieku ≥60 lat, podawana jest dawka szczepionki mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech) lub Spikevax (Moderna).

 Szczepionka podjednostkowa, białkowa Nuvaxovid (Novavax)

  • osobom w wieku ≥18 lat,
  • szczepienie podstawowe: 2 dawki podawane w odstępie 3 tygodni,
  • dawka przypominająca: co najmniej 3 miesiące od zakończenia podstawowego szczepienia u osób w wieku ≥18 lat; jako dawka przypominająca może być podana dawka szczepionki mRNA Comirnaty (Pfizer-BioNTech) lub Spikevax (Moderna).

  Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl

 

   Szczepienia przeciwko SARS-CoV-2..     Więcej   

   Punkt szczepień, rejestracja i..    Więcej 

Ściąga z COVID-19