Choroby układu krążenia (ChUK) - profilaktyka

 Choroby układu krążenia (ChUK), inaczej choroby sercowo-naczyniowe (cardiovascular diseases – CVD) to choroby serca, tętnic i żył. Mogą być wrodzone lub nabyte. Na występowanie i przebieg chorób układu krążenia mogą wpływać też inne choroby, np. płuc, nerek.

  Najczęstsze choroby układu krążenia to:

• nadciśnienie tętnicze,
• miażdżyca naczyń krwionośnych,
• zaburzenia lipidowe (np. duże stężenie cholesterolu),
• choroba niedokrwienna serca i zawał serca,
• niewydolność serca,
• wady zastawkowe serca,
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
• niewydolność żył i żylaki,
• przewlekłe niedokrwienie kończyn (zazwyczaj dolnych),
• migotanie przedsionków (jako najczęstsza arytmia, czyli zaburzenie rytmu serca).

  Czynniki ryzyka wystąpienia chorób układ krążenia:

• predyspozycje genetyczne (wczesne – u mężczyzn poniżej 55. rż., u kobiet poniżej 60. rż. –występowanie w rodzinie choroby niedokrwiennej serca lub chorób innych tętnic na podłożu miażdżycy),
• wiek (mężczyźni od 45. rż., kobiety od 55. rż.),
• płeć (większe ryzyko u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą),
• nieprawidłowe żywienie,
• mała aktywność fizyczna,
• palenie wyrobów tytoniowych,
• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• zwiększone stężenie cholesterolu LDL (LDL-C) w osoczu,
• zwiększone stężenie triglicerydów (TG),
• stan przedcukrzycowy lub cukrzyca,
• nadwaga i otyłość.

 Na potrzeby profilaktyki ChUK czynniki ryzyka warto podzielić na dwie grupy (dr Hajar (2017)¹⁾ ):

• niemodyfikowalne czynniki ryzyka,
• modyfikowalne czynniki ryzyka.

 Niemodyfikowalne czynniki ryzyka takie jak:

• wiek (mężczyźni od 45. rż., kobiety od 55. rż.),
• płeć (większe ryzyko u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą),
• wywiad rodzinny (obciążenia dziedziczne predysponujące do zachorowania).

  Modyfikowalne czynniki ryzyka, m.in.:

• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia lipidowe,
• palenie tytoniu,
• nadwagę i otyłość,
• niewłaściwą dietę,
• cukrzycę,
• nadużywanie alkoholu,
• niską aktywność fizyczna,
• czynniki psychospołeczne.

 Profilaktyka chorób układu krążenia
 Profilaktyka chorób układu krążenia ukierunkowana jest na eliminację modyfikowalnych czynników ryzyka. W leczeniu i profilaktyce chorób układu krążenia kluczowe znaczenie ma zmiana stylu życia, nawyków żywieniowych i redukcja masy ciała (u osób z nadwagą i otyłością).
 Przy wysokim poziomie cholesterolu i łagodnym nadciśnieniu tętniczym zmiana stylu życia może nie tylko wpłynąć na poprawę parametrów, ale także odroczyć na wiele lat konieczność przyjmowania leków.
Prawidłowe stężenie cholesterolu całkowitego wynosi poniżej 190 mg/dl (<5 mmol/l).
Prawidłowe ciśnienie tętnicze to 120–129/80–84 mm Hg.
 Należy pamiętać, że nadciśnienie, zaburzenia lipidowe czy choroba niedokrwienna są chorobami, które rozwijają się długo i mogą nie dawać objawów przez miesiące, a nawet lata. Nie oznacza to jednak, że nie są poważne albo że można odwlekać rozpoczęcie ich leczenia.
 Brak leczenia lub leczenie nieskuteczne chorób układu krążenia może prowadzić do powikłań, zagrażających życiu i często powodujących niepełnosprawność, należą do nich:

• udar mózgu,
• zawał serca,
• pęknięcie tętniaka (tętnicy mózgowej lub aorty),
• amputacja kończyny.

 Można im zapobiec lub w najgorszym przypadku odroczyć w czasie ich wystąpienie, stosując profilaktykę oraz skuteczne leczenie.
 Przykładowe zasady profilaktyki chorób układu krążenia:

• niepalenie wyrobów tytoniowych,
• przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania,
• aktywność fizyczna (co najmniej 150 min./tydz. wysiłku aerobowego o umiarkowanej intensywności lub 75 min./tydz. o dużej intensywności),
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI 20–25 oraz obwód talii poniżej 94 u mężczyzn i poniżej 80 cm u kobiet),
• utrzymywanie ciśnienia tętniczego w granicach normy,
• utrzymywanie prawidłowych stężeń LDL-C i nie-HDL-C.
  

 Profilaktyka chorób układu krążenia (ChUK) w ramach NFZ
    Gdzie się badać (na badanie należy się zgłosić do swojego lekarza rodzinnego/ lekarza podstawowej opieki zdrowotnej)
 Program kierowany jest do osób, które: 

• są w wieku od 35 do 65 roku życia,
• są obciążone czynnikami ryzyka (palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze krwi, zaburzenia gospodarki lipidowej, niska aktywność ruchowa, nadwaga i otyłość, upośledzona tolerancja glukozy, nadmierny stres, nieracjonalne odżywianie się, wiek,),
• Profilaktyka chorób układu krążenia (CHUK) u których nie została dotychczas rozpoznana choroba układu krążenia,
• które w okresie ostatnich 5 lat nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach programu profilaktyki CHUK także u innych świadczeniodawców.

 Świadczenia w ramach programu udzielane są bez skierowania, przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, do którego ubezpieczony jest zadeklarowany.
 Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem oraz kieruje go na badania pozwalające określić kategorię ryzyka choroby układu krążenia.
 Karta badania profilaktycznego obejmuje takie informacje, jak:

• obciążenia rodzinne (zawał serca, udar mózgu u ojca przed 55 r.ż.; u matki przed 60 r.ż.)
• palenie papierosów
• przyjmowanie leków hipotensyjnych, hipolipemizujących 
• wykonywanie ćwiczeń fizycznych trwających powyżej 30 minut
• wyniki badania fizykalnego
• wynik oceny BMI
• pomiary ciśnienia tętniczego
• wyniki badań biochemicznych: cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy, glukoza na czczo

 Na tej podstawie lekarz dokonuje oceny ryzyka chorób układu krążenia oraz wskazuje zalecenia dla pacjenta: edukację lub dalszą diagnostykę i leczenie w poradni specjalistycznej. 
 Czynniki ryzyka i podział na kategorie ryzyka chorób układu krążenia:

• płeć męska oraz kobiety po menopauzie,
• mężczyźni > 45 lat, kobiety > 55 lat,
• palenie tytoniu powyżej 1 papierosa dziennie,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia lipidowe: stężenie cholesterolu całkowitego, triglicerydów,
• cukrzyca,
• otyłość,
• mała aktywność fizyczna (np. spacery, marsze, bieganie, jazda na rowerze, pływanie, aerobik) rzadziej niż 3 razy w tygodniu po 30 minut.

 Oddziałując na czynniki ryzyka (modyfikowalne) można uzyskać obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu chorób układu krążenia.
 Cele ogólne i szczegółowe programu:
 Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność w Polsce z tego powodu należy do najwyższych w Europie. Badania epidemiologiczne i socjomedyczne pokazują, że ważną rolę w rozwoju chorób układu krążenia odgrywają niektóre wzorce zachowań składające się na współczesny styl życia - czynniki ryzyka.
  Cel główny: obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu chorób układu krążenia populacji objętej programem, poprzez wczesne wykrywanie, redukcję występowania i natężenia czynników ryzyka.
  Cele dodatkowe:

• zwiększenie wykrywalności i skuteczności leczenia chorób układu krążenia,
• wczesna identyfikacja osób z podwyższonym ryzykiem chorób układu krążenia,
• promocja zdrowego stylu życia: niepalenia, prawidłowego odżywiania się, aktywności fizycznej.

  Profilaktyka chorób układu krążenia (ChUK) w ramach NFZ ankieta poniżej (Załącznik Nr 4 do zarządzenia Nr 79/2022/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 29 czerwca 2022r.).

Aplikacja na telefon do monitorowania stanu profilaktyki ChUK.

Wpisz dane i wyniki, a w przypadku otrzymania komunikatów zgłoś się do programu ChUK NFZ.