O chorobie
Co to jest infekcja rotawirusowa?
Rotawirusy (wirusy należące do rodziny łac. Reoviridae) są najczęstszym czynnikiem wywołującym biegunki zakaźne u niemowląt i małych dzieci do 5 roku życia. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci od 4 do 24 miesiąca życia. Najciężej biegunki rotawirusowe przebiegają u dzieci poniżej 6 miesiąca życia, ponieważ ich organizm ulega szybko odwodnieniu.
U dorosłych przebieg infekcji rotawirusowej jest zwykle bezobjawowy.
Okres wylęgania infekcji rotawirusowej wynosi 12-96 godzin.
Zakażenie rotawirusami następuje drogą fekalno-oralną lub pośrednio przez przedmioty. Po przedostaniu się do organizmu, wirusy uszkadzają nabłonek kosmków jelitowych, wywołując stan zapalny żołądka i jelit.
Jakie są objawy infekcji rotawirusowej?
U osób zakażonych rotawirusami w krótkim czasie dochodzi do stanu zapalnego przewodu pokarmowego. Do głównych objawów infekcji rotawirusowej należą:
- gorączka – do 40°C,
- wymioty – często obfite,
- biegunka – częsta, wodnista, żółtozielone stolce, zwykle bez krwi i śluzu,
- brak łaknienia,
- odwodnienie.
Jak poważne mogą być objawy infekcji rotawirusowej?
Przebieg infekcji rotawirusowej zależy od serotypu wirusa, wieku dziecka, stanu układu odpornościowego oraz sposobu odżywiania. Utrata płynów i elektrolitów związana z wymiotami i biegunką może doprowadzić do ciężkiego odwodnienia, wstrząsu hipowolemicznego, a przy braku odpowiedniego leczenia nawet do zgonu.
Jedynym sposobem terapii jest leczenie objawowe, tj. nawadnianie doustne i dożylne.
Jak wiele zachorowań na infekcje rotawirusowe występuje w Polsce?
Zgodnie z danymi NIZP-PZH liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy jest różna w poszczególnych latach (w ciągu ostatnich 5- lat odnotowano najmniej 21 258 zachorowań w 2016 roku do 33 944 zachorowań w 2015 roku). W 2017 roku zarejestrowano 32 995 zachorowań, a w 2018 roku – 23 263 zachorowania. W 2018 roku zapadalność w całej populacji wynosiła 60,6/100 tys., a w 2017 roku – 85,8/100 tys. Najwięcej zachorowań, występowało u dzieci do 4 roku życia, w 2018 roku zapadalność w tej grupie wynosiła 967,8/100 tys., a w 2017 roku- 1377,6/100 tys. W ponad 90% zgłoszenia dotyczą przypadków hospitalizowanych.
Według danych NFZ w 2017 roku hospitalizowano 25 214 dzieci, a w 2018 roku 17 859 dzieci z powodu nieżytu jelitowego wywołanego przez rotawirusy. Natomiast z powodu nieżytu żołądkowo-jelitowego o prawdopodobnym lub potwierdzonym podłożu infekcyjnym w 2017 roku hospitalizowano 53 707 dzieci, a w 2018 roku 46 462 dzieci, w tym głównie dzieci do 6 roku życia.
Częstość infekcji rotawirusowych, oszacowana przez polskich epidemiologów, uwzględniająca dane Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego (dane dotyczące zakażeń szpitalnych) szacowana jest na około 200.000 zachorowań rocznie.
Gdzie i jak często infekcje rotawirusowe występują na świecie?
Liczba infekcji rotawirusowych oceniana jest na 111 mln na świecie oraz 3 mln w Europie. Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, że każdego roku na świecie z powodu zakażeń rotawirusowych umiera 520 000 dzieci w wieku do 5 lat. W Europie każdego roku około 75 000-150 000 dzieci w wieku poniżej pięciu lat jest hospitalizowanych z powodu biegunki rotawirusowej. Ponadto, nawet 4 razy więcej dzieci wymaga pomocy w placówkach ambulatoryjnych.
W klimacie umiarkowanym szczyt zachorowań przypada na miesiące zimowe. W krajach, gdzie różnice temperatur są mniejsze, sezonowość zachorowań jest mniej wyraźna.
O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw rotawirusom są dostępne w Polsce?
Szczepionki przeciw rotawirusom zawierają żywe (atenuowane czyli osłabione) wirusy. Podawane są doustnie.
W Polsce dostępne są:
- szczepionka zawierająca atenuowany ludzki rotawirus, szczep wirusa RIX 4414, cykl szczepienia 2 dawki, w odstępie co najmniej 4 tyg.
- szczepionka zawierająca 5 szczepów wirusa, które stanowią reasortanty ludzko-bydlęce, cykl szczepienia 3 dawki, w odstępach co najmniej 4 tyg.
Dlaczego warto zaszczepić dziecko przeciw rotawirusom?
- Rotawirusy są bardzo zaraźliwe. Przenoszą się drogą fekalno-ustną oraz przez zanieczyszczone przedmioty (klamki, krany, toalety, zabawki), zanieczyszczoną wodę lub żywność.
- Nieżyt żołądkowo-jelitowy jest jedną z głównych chorób zakaźnych u dzieci, a najczęstszym jego czynnikiem są rotawirusy.
- Prawie każde dziecko do 5 r.ż. przechodzi przynajmniej jedną infekcję rotawirusową (69% dzieci – dwie infekcje, a 42% trzy infekcje). Pierwsza infekcja ma zazwyczaj najcięższy przebieg. Objawy wywołane zakażeniem rotawirusami są szczególnie niebezpieczne dla najmłodszych, poniżej 6 mies. – przebieg choroby może być gwałtowny i nieprzewidywalny. Małe dzieci zdecydowanie łatwiej ulegają odwodnieniu w wyniku gwałtownej biegunki i wymiotów.
- Gwałtowny i burzliwy przebieg infekcji u niemowląt może prowadzić do odwodnienia, które jest niebezpieczne dla życia, wymagają często hospitalizacji (jedno na 17-20 zakażonych dzieci wymaga hospitalizacji).
- U starszych dzieci zachorowania są częstą przyczyną wizyt w poradniach lekarza rodzinnego i hospitalizacji w oddziałach zakaźnych.
- Wystarczą zaledwie 2-3 dni, aby w wyniku silnych wymiotów, gorączki oddawania wielu wodnistych stolców doszło do poważnego odwodnienia dziecka. Ponieważ wymioty często uniemożliwiają nawadnianie doustne, pozostaje hospitalizacja i dożylne podawanie płynów i niezbędnych elektrolitów.
- Szczepienie chroni w 96% przed ciężką postacią biegunki wymagającą hospitalizacji i w wysokim odsetku przed zapaleniem żołądkowo-jelitowym. Ochrona poszczepienna utrzymuje się przez co najmniej 3 lata.
Wyższe ryzyko zachorowania dotyczy dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola.
Szczepionka podawana jest doustnie.
Szczepienie dziecka pośrednio chroni również dorosłych opiekunów dziecka. Przebieg zakażenia rotawirusowego u dorosłych jest łagodniejszy, ale może wymagać kilkudniowego zwolnienia z pracy.
Ile dawek szczepionki przeciw rotawirusom należy podać i kiedy? Schemat szczepień. Ogólne zasady dotyczące podawania szczepionek przeciw rotawirusom.
Szczepionki przeciw rotawirusom podawane są doustnie.
Szczepienia należy rozpocząć po ukończeniu 6 tygodnia życia (optymalnie w 8 tygodniu życia), ale nie później niż do 12 tygodnia życia. Cały cykl szczepień najlepiej jest zakończyć do 24 tygodnia życia.
Zasady podawania dostępnych na rynku szczepionek przeciw rotawirusom, zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego:
- Schemat szczepienia szczepionką Rotarix obejmuje 2 dawki podane doustnie w odstępie co najmniej 4 tygodni. Pierwszą dawkę należy podać niemowlętom po ukończeniu 6 tygodnia życia. Drugą dawkę szczepionki należy podać najlepiej przed 16 tygodniem życia, ale nie później niż przed ukończeniem 24 tygodnia życia.
- Schemat szczepienia szczepionką Rotateq obejmuje 3 dawki podane doustnie w odstępie co najmniej 4 tygodni. Pierwszą dawkę należy podać niemowlętom po ukończeniu 6 tyg., ale nie później niż do 12 tygodnia życia. Ostatnią dawkę szczepionki należy podać najlepiej przed ukończeniem 20-22 tygodnia życia, ale nie później niż przed ukończeniem 32 tygodnia życia.
Szczepionki przeciw rotawirusom można podawać na tej samej wizycie co inne szczepionki przewidziane w Programie Szczepień Ochronnych (PSO), zarówno monowalentne jak i skojarzone.
Przestrzeganie granicy wieku przy szczepieniach przeciw rotawirusom ma na celu zminimalizowanie ryzyka wystąpienia wgłobienia jelita i uniknięcie choćby przypadkowej zbieżności szczepienia i naturalnie występujących w tym okresie życia rzadkich zdarzeń wgłobienia jelita.
2 lub 3-dawkowy schemat szczepień przeciw rotawirusom należy zakończyć:
- przed ukończeniem 24 tyg. życia (najlepiej do 16 tyg. życia) dla szczepionki RV1 (2- dawkowej),
- przed ukończeniem 32 tyg. życia (najlepiej do 20-22 tyg. życia) dla szczepionki RV5 (3- dawkowej).
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw rotawirusom?
Nie należy szczepić niemowląt, u których stwierdza się przeciwwskazania, tj.:
- przebyte wgłobienie jelita,
- wada wrodzona przewodu pokarmowego zwiększająca ryzyko wgłobienia (np. torbiel, polipy, zdwojenie przewodu pokarmowego),
- rozpoznanie lub podejrzenie zaburzeń immunologicznych pierwotnych i wtórnych (w tym zakażenie HIV),
- poważną reakcję alergiczną na substancje zawarte w szczepionce lub opakowaniu,
- poważną reakcję alergiczną po poprzedniej dawce szczepionki,
- ostre choroby infekcyjne o ciężkim przebiegu z gorączką lub bez gorączki,
- biegunka, wymioty,
- wiek powyżej 24 tyg. życia (szczepionka 2 dawkowa) lub 32 tyg. życia (szczepionka 3 dawkowa).
- w doustnym aplikatorze szczepionki dwudawkowej (Rotarix) znajduje się guma lateksowa, dlatego niemowlęta z ciężką alergią na lateks nie powinny otrzymywać tej szczepionki.
Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl